نقش حضرت فاطمه معصومه (س) در گسترش تشیع در ایران
تاریخ انتشار: ۲۵ آبان ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۶۹۶۲۳۱
به سبب سفارش ائمه (ع) نسبت به زیارت حضرت معصومه (س )، شهر قم به یکی از پرترددترین شهرهای اسلامی - شیعی با رویکرد مذهبی تبدیل شد و از گذشته تاکنون شاهد رفت و آمدهای فراوان در این خطه هستیم.
به گزارش مشرق، امروز سالروز وفات حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها است. به همین مناسبت محمد زاهدی مقدم در یادداشتی به بیان نقش این بانوی عصمت و اهل کرامت در گسترش تشیع پرداخته که در ادامه میخوانیم:
هجرت حضرت معصومه (س) از مدینه به قم [۱] در قلب همه هجرتهای صد ساله از نیمه قرن دوم تا نیمه قرن سوم هجری میدرخشد و نقطه عطف اساسی در تاریخ مهاجرتها در طی دو قرن و نیم در ایران است .
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
بیشتر بخوانید
عظمت حضرت معصومه(س) در کلام و سیره علمابه سبب سفارش ائمه (ع) نسبت به زیارت حضرت معصومه (س )[۴]، شهر قم به یکی از پرترددترین شهرهای اسلامی - شیعی با رویکرد مذهبی تبدیل شد و از گذشته تاکنون شاهد رفت و آمدهای فراوان مردم و عالمان در این خطه هستیم .[۵] دادههای تاریخی نشان میدهد این شهر از همان قرون اولیه زیارتگاه عاشقان و محلی برای عبادت مؤمنان و مرکزی برای دعا و توسل و نیز مأمنی مطمئن برای تربیت و رشد ملکات نفسانی و صیقل دادن دلها از رذائل اخلاقی بوده است، چنانکه رازی قزوینی در کتاب «النقض» که در قرن ۶ هجری آن را تألیف نموده مینویسد:
«مقبره حضرت معصومه (س)، مورد زیارت خاص و عام بوده است و ملوک و امراء عالم حنفی و شافعی به زیارت آن تربت، تقرب نمایند .»[۶] در گزارشی دیگر «قمی» از آمدن مردم ری به قم در قرن ۴ هجری و رفتن به زیارت حضرت فاطمه معصومه (س) خبر داده است .[۷]
این ارتباط و حضور زائران از مناطق مختلف جهان اسلام با این مکان مقدس میتوانست در انتقال فرهنگ و آموزههای شیعی به دیگر شهرها تأثیر به سزایی داشته باشد چنان که مورخان، از تشیع برخی شهرها که تحت تأثیر قم و عالمان آن بوده خبر دادهاند .[۸]
با توجه به عقاید مذهبی سایر شهرهای اطراف قم، به خوبی میتوان حدس زد که تشیع از این ناحیه به آن مناطق سرایت کرده است .[۹] این خطه، به سبب وجود زیرساختهای مذهبی و فرهنگی فراوان در کنار مقبره حضرت فاطمه معصومه (سلاماللهعلیها) به عنوان شهری شیعه نشین با شهر ری، کاشان، آوه و فراهان، در تماس بوده و بر شیعه شدن این مناطق تأثیر گذار بوده است .[۱۰]
البته با توجه به نفوذ فراوان اشعریان در قم و تسلط آنان بر برخی از نواحی مناطق جبال ،[۱۱] و نیز وجود صدها محدث و صحابی ائمه (علیهمالسلام) و عالمان و دانشمندان و قوت علمی ایشان در این شهر ،[۱۲] (که حول محور حضرت معصومه سلام الله علیها جمع شده بودند)، بعید است که تشیع مناطق جبال، متأثر از تشیع قم نباشد و این مسأله به راحتی قابل پذیرش و اثبات است .[۱۳] زیرا مرکز اصلی تبلیغات شیعیان ابتدا در قم بوده و به زودی ایرانیان اطراف قم به شیعیان عرب پیوستند .[۱۴] علاوه بر اینکه برخی از این شهرها در آن دوران جز توابع قم محسوب شده و مردم آن برای خرید و زیارت در حال رفت و آمد به قم بودند .[۱۵]
بهطور قطع مرکزیت علمی قم در کنار مقبره حضرت معصومه (سلاماللهعلیها) تأثیر به سزایی میتوانست در گسترش تشیع داشته باشد. گزارشها نشان میدهد رفت و آمد عالمان به این خطه به قدری زیاد بود که تنها در قرن چهارم هجری بنابر گزارش علامه مجلسی ۲۰۰ هزار دانشمند در این خطه حضور داشتند .[۱۶] شاگرد پروری در مراکز علمی قم سبب شد تا دانشمندان قمی در کنار کرسیهای تدریس به تألیف نیز اقدام کنند که این کوشش علمی، تولید قریب به ۱۰۰۰ اثر علمی را در پی داشت که بیشتر این آثار اگرچه امروزه در دسترس نیست اما انتشار این آثار در دیگر مراکز و مناطق علمی جهان اسلام تأثیر به سزایی در گسترش تشیع و ترویج باورهای شیعی داشته است ؛[۱۷] چنانکه کتاب «مائة منقبة فی مناقب أمیر المؤمنین و أهل البیت علیهم السلام من طرق العامة» اثر ابن شاذان قمی به وسیله شاگرد او کراجکی در مسجد الحرام تدریس میشد .[۱۸]
از جمعبندی مطالب نتیجه میشود هجرت حضرت معصومه (سلاماللهعلیها) به ایران تأثیر به سزایی در گرایش مردم این منطقه به تشیع داشته است. هجرت و دفن آن حضرت در قم در کنار شکلگیری بزرگترین مدرسه فقهی - کلامی در این خطه، این شهر را به یکی از بزرگترین و پرترددترین مراکز فرهنگی - مذهبی جهان اسلام تبدیل و اسباب گسترش تشیع به دیگر مناطق ایران و جهان اسلام را فراهم نمود.
پینوشت:
۱. تاریخ قم، ص ۳۰۸؛ خلاصة البلدان، ص ۱۱۷.
۲. فرهنگ و تمدن اسلامی در قم – قرن سوم هجری، ص ۱۲۸.
۳. حریم مطهر بانوی عالیقدر اهل بیت حضرت معصومه (سلاماللهعلیها)، مقدمه استاد دوانی: ص ۳۴.
۴. تاریخ قم، صص ۳۰۹ – ۳۱۱؛ بحار الانوار، ج ۹۹، ص ۲۶۵؛ زاد المعاد، ص ۵۴۷.
۵. شناختنامه قم و حضرت معصومه، ص ۲۲۸.
۶. النقض، ص ۵۸۸.
۷. تاریخ قم، ص ۳۰۸.
۸. تارخ قم، ص ۳۱۸ – ۳۱۹؛ کاشان در مسیر تشیع، ص ۱۲۰ – ۱۲۴؛ تاریخ گسترش تشیع در ری، ص ۳۲.
۹. تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا قرن نهم هجری، ص ۱۱۷ – ۱۳۲.
۱۰. مناسبات اهل بیت با ایرانیان، ص ۱۹۵؛ شناختنامه قم، ج ۵، ص ۳۶۳ – ۳۶۴.
۱۱. یاقوت محدوده این ناحیه را بین اصفهان تا زنجان، قزوین، همدان، دینور، قرمیسین، ری و شهرهای بین آنها دانسته است. معجم البلدان، ج ۲، ص ۹۹.
۱۲. پیشگامان تشیع در ایران، ص ۵۶.
۱۳. تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا پایان قرن نهم هجری، ص ۳۰۸.
۱۴. تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ص ۳۲۶.
۱۵. قم نامه، ص ۱۴۳.
۱۶. مجلسی، لوامع صاحبقرانی، ج ۱، ص ۴۷۸.
۱۷. جباری، مکتب حدیثی قم، ص ۱۰۸.
۱۸. «کنز الفوائد»، ج ۲، ص ۵۵؛ «دائرة المعارف بزرگ اسلامی»، ج ۴، مدخل: «ابن شاذان»، ص ۵۲ – ۵۳.
منبع: مشرق
کلیدواژه: تحولات قفقاز تحولات افغانستان حرم حضرت معصومه حضرت معصومه شهادت تشیع قم حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها تأثیر به سزایی گسترش تشیع تشیع در ایران حضرت معصومه جهان اسلام
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.mashreghnews.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «مشرق» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۶۹۶۲۳۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
نهضت علمی امروز میراث پرافتخار مکتب امام صادق(ع) است
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز خراسان رضوی، استاد دروس خارج حوزه علمیه خراسان گفت: امام جعفر صادق(ع) بعنوان رئیس مذهب تشیع حق بزرگی بر عالم تشیع دارند که هر کس اندک مطالعه ای در حالات امام صادق(ع) داشته باشد، این مسئله برای او پوشیده نیست.
حجت الاسلام والمسلمین محمد مروارید گفت: سالروز شهادت امام صادق(ع) را تسلیت می گوییم و این امام همام حق بزرگی بر عالم تشیع دارند که هر کس اندک مطالعه ای در حالات امام صادق(ع) داشته باشد، این مسئله برای او پوشیده نیست.
وی با اشاره به تلاش ائمه معصومین(ع) برای انتقال معارف در دوره های گوناگون، تصریح کرد: دین مقدس اسلام در زمان پیامبر اکرم(ص) قوت گرفت و اساس اسلام از طرف پیامبر گرامی اسلام(ص) تبلیغ می شد، بعد از آن جنگ هائی ایجاد شد اما در عین حال در زمان حضرت امیرالمومنین(ع) نیز فرهنگ اسلامی سبب شد نهج البلاغه بعنوان دریائی از علوم و حکمت های اسلامی تدوین و توسط حضرت در جامعه انتشار یابد که از بزرگترین افتخارات می باشد.
استاد دروس خارج حوزه علمیه خراسان با بیان این که این از افتخارات بزرگ هر شیعی می باشد که امام اول او امیر مومنان(ع) است، خاطر نشان کرد: پس از رسول گرامی اسلام(ص) کمالات و ارزش های انسانی از هر امام به امام بعدی علی رغم شرائط سخت دوران انتقال می یابد آنطور که دوران امام حسن مجتبی(ع) نیز مصادف با خلافت معاویه است که انواع ظلم ها را روا داشتند و متاسفانه زمینه ای برای گسترش فرهنگ اسلامی فراهم نشد.
حجت الاسلام والمسلمین مروارید ادامه داد: خون مقدس سید الشهدا(ع) در کربلا زمینه ای کلیدی برای ترویج و بسط دین فراهم آورد و پس از ایشان نیز دوران امام سجاد(ع) سراسر دانایی و علم و دانش است همانطور که صحیفه سجادیه دلیل بر حقانیت امام چهارم شیعیان، حضرت زین العابدین، امام سجاد(ع) می باشد.
وی افزود: پس از این دوران امام باقر و امام صادق(ع) تلاش زیادی در راستای ترویج علمی داشتند آنچنان که هر آنچه امروز مراجع و علمای شیعه دارند، همه بهره مند از دریای علم امام صادق(ع) بوده و هستند.
استاد دروس خارج حوزه علمیه خراسان با بیان این که شیعه و اهل سنت افتخارشان شاگردی امام صادق(ع) می باشد، اظهار داشت: هرآنچه امروز از اصول و اعتقادات، معارف، توحید، نبوت، امامت و ... وجود دارد از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) رسیده آنطور که ۴ هزار نفر با حضرت مراوده علمی داشتند و حق بزرگی بر ما دارند.